A'dan Z'ye Rize Rehberi

Kalkandere

Kalkandere Tarihi

İlçenin bilinen en eski adı Karadere'dir. İlçe merkezinden geçmekte olan derenin yatağındaki kara taşların, suyun rengini kara göstermesi ilçenin bu adı almasına sebep olmuştur. Daha sonra bu ad Kalkandere olarak değiştirilmiştir. Kalkandere adı ilçenin geri kalmışlıktan kurtularak kalkınma sürecine girmesi nedeniyle verilmiştir. Başka bir düşünceye derenin bol su getirerek taşmasına atıfta bulunularak "Kabaran Dere" anlamında Kalkandere denmiştir. üçüncü bir anlamı da kötülüklere karşı kalkan olmaktır.

Kalkandere, sırasıyla Kimmerler, Persler, Selçulular ve Trabzon Rum Pontus devletinin egemenliği altında kalmış, 1461'de Fatih sultan Mehmet'in Trabzon Rum Pontus Devletini ortadan kaldırmasıyla Osmanlı İmparatorluğu'na katılmıştır.

XI. yüzyılda başlayan büyük Türk göçü ile Kars-Çoruh yolu üzerinden Selçuklu Türkleri'nin bölgeye ilk defa giriş yaptığı bilinmektedir.

1048'de İbrahim YINAL komutasındaki Selçuklu ordusu Trabzon'a kadar gelir.

1058'de Emir DİNAR komutasındaki Selçuklu ordusu Kars-Çoruh yolunu takip ederek Kelkit'e ulaşır.

İlçemizin bulunduğu mevkiyi göz önüne alırsak bu akınlar sırasında Çoruh Vadisini İspir üzerinden İkizdere-İyidere Vadisine bağlayan geçitten bölgemize girildiği düşünülebilir. Kalkandere'deki akrabaların soy adlarına Doğu ve Güneydoğu illerinde de rastlanması bu görüşü doğrulamaktadır. Ayrıca yakın zamanlara kadar Rize'yi Erzurum'a bağlayan bir yaya yolunun varlığı da bilinen bir gerçektir. Kara yolunun olmadığı dönemlerde bölgemizde yaşayan insanların Rize-İspir-Erzurum arasında katırlarla yük taşıdıklarına yaşlılarımız şahittir.

1071 Malazgirt Zaferi sonunda bilgemiz kesin olarak Selçuklu hakimiyetine girer. Ancak Selçuklu göçünün Batı Anadolu'ya kayması ile bölge tekrar Bizans eline geçer. Bundan sonra Danışmendoğulları, Bizans ve Anadolu Selçuklu Devletleri arasında el değiştiren bölge, 4. Haçlı Seferi sırasında Rum-Pontus Devleti'nin hakimiyeti altına girer. Nihayet 1461'de Fatih'in Trabzon seferi sonunda Osmanlılar bölgeye hakim olur.

Bu dönemde İlçemizin büyük yayla şeklinde bir köy durumunda olduğu Mahmut GÖLOĞLU'nun Trabzon Tarihi adlı eserinde ifade edilmektedir. Aynı kaynak, 1821'lerde köy halinde bulunan Karadere'nin nahiye oluş tarihini de 1886 olarak vermektedir

Seferberlik sırasında Ruslar, Kars-Çoruh yolunu takip ederek İspir üzerinden Silyan dağlarına gelmişlerdir. Sarıkamış bozgunundan dolayı bölgede Türk Askeri Kuvvetlerinin az olması nedeniyle 02.04.1916 tarihinde Karadere suyunun Of tarafı Ruslar'ın eline geçmiştir. Bu işhalden sonra Rusya'da meydana gelen Bolşevik ihtilali sonucu, Erzincan görüşmeleri ile Rus Birlikleri Doğu cephesine doğru çekilmeye başlamışlardır. Aynı anda harekete geçen II. Türk-Kafkas Kolordusu bölgeye hakim olmuş, 2 Mart 1918'de Yakup Şevket Paşa'ya bağlı birlikler Rize'yi kurtarmıştır.

Mütareke yıllarında Trabzon'da kurulan "Trabzon Müdâfa-i Hukuk-i Milliye" örgütünün Rize'de şubesi açılmış, bölgemiz halkı, bu örgüt vasıtasıyla seferberliğe iştirak etmiştir.

Kalkandere nahiyesi 27.06.1957 tarihinde yürürlüğe giren 7033 sayılı kanunla ilçe olmuştur. Ancak bölgemiz fiilen 01.04.1959'da ilçe olarak yönetilmeye başlanmıştır.

Kalkandere'nin Coğrafyası

Kalkandere Rize'nin Güneybatı'sında yer alan Rize Merkez, İyidere, İkizdere ve Trabzon'un Of ilçeleri ile çevrili 95 km2 alana sahip, sahilden 15 km içeride Rize'nin iç kesiminde kalan dört ilçesinden biridir.Kalkandere engebeli bir arazi yapısına sahiptir. Arazinin tümü ağaç ve yeşil bitki örtüsüyle kaplıdır. Çıplak araziye rastlamak mümkün değildir. Düzlük denilebilecek arazi hemen hemen hiç yoktur. Bölgede göze çarpan vadi aralarında büyük veya küçük birçok dere akmaktadır.Bölgenin iklim özelliğinden kaynaklanan sürekli yağışlar aşınmayı arttırarak erozyon tehlikesini sürekli gündemde tutmaktadır. İlçe sınırları içerisinde yükseklikleri 1000 m. altında kalan birçok tepe mevcuttur. Bu tepeler herhangi bir özelliğe sahip değildir.

Dört mevsim ılıman ve yağışlı bir iklime sahip olan Kalkandere'nin iklimine ilişkin temel göstergeleri şöyledir:

Yıllık ortalama sıcaklık 13.8 C

Günlük ortalama güneş alma süresi 4 saat 14 dakika

Ortalama oransal nem %75

Yıllık ortalama yağış m2'ye 2327 kg.

Yıllık ortalama yağışlı gün sayısı 172'dir.

Kalkandere'nin İdari Yapısı

İlçede yerleşim, arazi yapısının etkisiyle dağınık bir şekil arz etmektedir. Köyler, Anadolunun diğer bölgelerinden çok farklı olarak geniş alanlara yayılmış, yerleşim alanları ile tarım alanları iç içe girmiş vaziyettedir.

İlçeye bağlı 2 (iki) belediye (Kalkandere Merkez Belediyesi ve Yolbaşı Belde Belediyesi) ve 21 köy bulunmaktadır.

KÖYLER: Çağlayan, Çayırlı, Dilsizdağı, Dülgerli, Esendere, Esentepe, Fındıklı, Geçitli, Hurmalık, Hüseyinhoca, İnci, Kayabaşı, Ormanlı, Seyrantepe, Soğuksu, Ünalan, Yenigeçitli, Yeniköy, Yeşilköy,Yokuşlu ve Yumurtatepe.

Ayrıca Kalkandere Merkez Belediyesine bağlı 12 mahalle, Yolbaşı Belde Belediyesine bağlı 6 mahalle vardır.

MERKEZ MAHALLELER: Adalar, Aksu, Aşağıtatlısu, Cevizlik, Dağdibi, Kuruköy, Kızıltoprak, Medrese, Soğuksu, Taşçılar, Yukarıtatlısu ve Yenimahalle.

YOLBAŞI BELDESİ MAHALLELERİ: Armutlu, Cumhuriyet, Camii, Düz, Merkez ve Sırt .

İlçeye dışardan gelen kamu görevlileri dışında vatandaşların konut ihtiyacı bulunmamaktadır. Kamu görevlilerinin konut ihtiyacının bir bölümü Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğüne ait Lojmanlar, Kalkandere Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfına ait Lojmanlar ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarına ait lojmanlar aracılığıyla karşılanmaktadır.

İlçe merkezi ve köylerdeki konutların tamamına yakını betonarme ev tipinde olup, yer yer ahşap yapılı evlere de (özellikle köylerde) rastlamak mümkündür.

İlçede sosyal hayat oldukça hareketsizdir. İlçe merkezi ve köylerde vatandaşların, özellikle çay üretim dönemi dışında vakit geçirdikleri 46 adet kahvehane (Emniyet bölgesinde 27, Jandarma bölgesinde 20 ) ve 1 adet te lokal bulunmaktadır.

İlçedeki çalışma hayatı tamamen çay üretimine dayanmaktadır. Çay üretim döneminde (Mayıs-Ekim ayları arası) iş ve çalışma yaşamında ve nüfusta (İlçe nüfusuna kayıtlı olup da İl dışında yaşayan vatandaşlardan çay üretimi yapanların üretim döneminde İlçeye gelmeleri nedeniyle) oldukça hareketlilik yaşanmaktadır.

İlçedeki vatandaşlardan bir bölümü, ilçe merkezi ve köylerdeki çay fabrikalarında geçici veya daimi işçi olarak çalışmaktadır.

Kalkandere Eğitim ve Kültür Durumu

İlçede halen 32 İlköğretim Okulu, 1 Çok Programlı Lise ve 1 İmam-Hatip Lisesi olmak üzere toplam 34 okul mevcuttur. Yüksek öğrenim alanında herhangi bir okul bulunmamaktadır. İlköğretim okullarından 18 tanesi taşımalı ilköğretim nedeniyle kapalıdır. Kalan 14 okul da ise, eğitim öğretime devam edilmektedir. İlçede İlköğretim kurumlarında 2.300 öğrenci, Çok Programlı Lisede 301 öğrenci, İmam Hatip Lisesinde ise 51 öğrenci olmak üzere toplam 2.652 öğrenci eğitim görmektedir. İlçenin merkez ve köylerinde yaşanan göç nedeniyle öğrenci sayısı son yıllarda büyük ölçüde düşmüştür. Bu nedenle, İlçe merkezi ve köylerdeki bir çok okul taşımalı ilköğretim kapsamına alınmıştır. bulunmaktadır. (2 Erkek Öğrenci Yurdu)
İlçede okuma-yazma oranının kesin olmamakla birlikte % 80-90 arasında olduğu tahmin edilmektedir.

İlçede sinema, tiyatro, basımevi ve büyük ölçekte kitapevi bulunmamaktadır. Sadece, ilk ve orta öğretim öğrencilerinin ders kitabı ihtiyaçlarını karşılayan kırtasiye ve kitapevleri vardır.

Yine İlçe de amatör kümede oynayan Kalkandere Spor ve İnci-Dilsizdağı Spor olmak üzere iki spor kulübü bulunmaktadır.

Kalkandere Nufus Durumu

İlçenin nüfus yoğunluğu 151’dir. İlimizin diğer ilçelerinde olduğu gibi İlçede ekonomik sebeplerden kaynaklanan dışa göç olayı yaşanmaktadır. 1985 Genel Nüfus Sayımında 25.430 olan İlçenin toplam nüfusu, 1990 Sayımında 21.978, 1997 Yılındaki Nüfus Tespit Sayımında 14.243 ve 2000 Genel Nüfus Sayımının kesin sonucu ise 19.131’dir.

Kalkandere'ye Ulaşım

İlçenin çevre il ve ilçelerle bağlantısı karayolu ile sağlanmaktadır. İlçemizi İlimiz merkezine bağlayan sahil devlet karayolu İlçeye 33 km. mesafe olup, İlçeyi Yolbaşı Beldesi üzerinden İl merkezine bağlayan eski devlet karayolunda yeniden düzenleme ve yapım çalışmaları devam etmektedir. Bahsekonu yolun tamamlandığında ilçenin ile olan uzaklığı 20 Km. mesafede olacaktır.

İlçenin İl Merkezine uzaklığı 33 Km’ mesafededir. İlçe Merkezinden İl Merkezine; Belediye Otobüsü ile sabah saat 07.00’den başlayarak akşam saat l8.00’e kadar her saat başı, Dolmuş Minibüsleri ile de her yarım saatte bir ulaşım sağlanabilmektedir.
İlçeden (komşu İlçeler) İkizdere İlçesine olan uzaklık 40 Km, Deniz sahiline uzaklığı 13 Km. , İyidere İlçesine olan uzaklık 15 Km ve Trabzon İli Of İlçesine olan uzaklık ise 22 Km. mesafededir.